سفر به سرزمین رازها و رمزها، چابهار همیشه بهار(فصل اول)

فصل اول سفرنامه

عنوان برنامه: سفر به سرزمین رازها و رمزها، چابهار همیشه بهار

راهنماهای محلی: سلمان رئیسی ،انور میهن دوست ، یاسین گردهانی

نویسنده: زهرا شجری

زمان برنامه:از تاریخ 1397/01/02 تا تاریخ 1397/01/08

منطقه: استان سیستان و بلوچستان(شهرستان چابهار)

سطح برنامه:سبک

هدف سفر: بازدید از جاذبه های طبیعی ، تاریخی و فرهنگی، آشنایی با آداب و سنن مردم محلی

محل اقامت: خانه محلی

تعداد نفرات:2 نفر

مسیر: حرکت از تهران تا زاهدان با قطار، حرکت از زاهدان تا چابهار با وسایل حمل و نقل عمومی.

کل طول سفر: 7روز که به دلیل مفصل بودن سفرنامه فصل به فصل بیان خواهد شد.

مختصری در مورد هندوستان ایران

شهرستان چابهار

غروب خورشید در دریای بزرگ، عکاس : زهرا شجری، 1397/01/07

چابَهار (چاه بهار، چهاربهار)، (در زبان بلوچی: چَهبار) یکی از شهرهای جنوب خاوری استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی این کشور می‌باشد که در کرانه دریای مکران و اقیانوس هند قرار دارد. لنگرگاه آن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است (سایت ویکی پدیا) و اکثریت ساکنان آن را مردم مهربان و مهمان نواز بلوچ تشکیل می دهند.

وجه تسمیه

گمان غالب این است که نام چابهار تغییریافته چهاربهار است چرا که این منطقه همیشه آب و هوای بهاری دارد. گمانه دیگر این است که چون در قدیم مردم چابهار به این بندر چه بار می‌گفتند (به معنای اینکه از مسافران می‌پرسیدند که چه باری دارند) پس چابهار تغییریافته «چه بار» است.( کتاب راهنمای سرمایه‌گذاری سیستان و بلوچستان)

شهرستان چابهار یکی از شهرستانهای جنوبی استان سیستان و بلوچستان است که از شمال به شهرستانهای ایرانشهر و نیک شهر از خاور به مرز پاکستان از جنوب به دریای عمان و از باختر به شهرستانهای جاسک و کهنوج محدود است شهرستان چابهار به مرکزیت بندر چابهار از سه بخش مرکزی ، دشتیاری و کنارک" 9 دهستان" 557 آبادی دارای سکنه تشکیل شده است این شهرستان دارای 3 شهر به نامهای چابهار، کنارک و نگور است. شهر چابهار در شمال خط استوا در عرض جغرافیایی 25 درجه و 17 دقیقه قرار گرفته است.قلمرو خط استوا از مدار صفر درجه تا 23 درجه و 27 دقیقه شمالی به نام "مدار راس السرطان"امتداد دارد.شهر چابهار حدود 1 درجه و50 دقیقه بالاتر از مدار راس السرطان واقع شده است. این شهر با موقعیت جغرافیایی 60 درجه و 37 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی در فاصله 756 کیلومتری جنوب زاهدان و 2406 کیلومتری تهران و در مسیر راه آسفالته زاهدان-کنارک قرار گرفته است.چابهار در منطقه نیمه جلگه ای بلوچستان قرار گرفته است دشت پهناور دشتیاری در نواحی خاوری این شهرستان جای دارد و دیگر نواحی آن را ارتفاعات نه چندان بلند کوه کروچ با 1205 متر" کوه گوز با 765 متر و کوه دیوانی با 708 متر ارتفاع فرا گرفته است که دره ها ،دشتهای پهناور و چند رودخانه در آن به چشم می خورد رودخانه باهوکلات که دشت پهناور دشتیاری را مشروب می کند با ریزابه هایی چون رودخانه کاجو عمده ترین رودخانه این شهرستان به شمار می رود رودهای کهیر بیشمونت و چند خشکرود دیگر نیز از جمله آن محسوب می شوند. (سازمان منطقه آزاد چابهار)

 موقعیت آب و هوایی

شرایط آب و هوایی همجواری منطقه آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار رأس السرطان و قرار گرفتن درمسیر بادهای موسمی شبه قاره هند و جبهه‌های استوایی موجب گردیده است که دارای آب هوایی گرمسیری معتدل با رطوبت نسبی باشد. بندر چابهار با مساحت 11 کیلومتر مربع هم عرض جغرافیایی بندر میامی در شبه جزیره فلوریدای آمریکا است و شرایط آب و هوایی آن نیز دقیقا (میانگین حداکثر دمای سالانه آن 34 و میانگین حداقل دمای آن 10درجه سانتی گراد است) شبیه بندر میامی است " .چابهار در فصل تابستان به دلیل وزش بادهای موسمی تابستانه (مونسون)اقیانوس هند آب و هوایی دلپذیر دارد. و یکی از خنک ترین شهرهاست. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان و خنک‌ترین بندر جنوبی ایران درتابستان می باشد. آب و هواى چابهار در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل است. بادهاى باران‏ آور موسمى در فصل تابستان و بادهاى غربى در فصل زمستان در این منطقه موجب ریزش پراکنده باران میشوند از این نظر خوش آب و هوا ترین بندر جنوبی ایران به شمار می آید. تابستان چابهار از تهران خنک تر و زمستان آن دارای آب و هوای مطلوب بهاری است. (سازمان منطقه آزاد چابهار)

 

بندر چابهار

 

جاذبه های گردشگری

گردشگری طبیعی

خلیج چابهار، خلیج پزم، بندر گواتر ،سواحل صخره ای زیبا، ساحل شنی، اسکله شهید کلانتری و اسکله شهید بهشتی ،سه اسکله صیادی تیس، رمین و بریس ،تپه های گل فشان، تالاب لیپار (تالاب صورتی)، درخت انجیر معابد (درخت مکرزن)، جنگل های حرا، منطقه حفاظت شده گاندو(زیستگاه تمساح پوزه کوتاه ایرانی) ، کوه‌های بدبوم (کوه های مریخی یا مینیاتوری)، باغات میوه های استوایی، باغ گیاهشناسی چابهار، کلوت ها، درک، مجتمعی تفریحی-علمی موسوم به مجتمع نجوم در جاده ساحلی چابهار بریس،غارهای بان مسیتی و موج سواری بر روی دریای نیلگون عمان.

کوه های مریخی(مینیاتوری)، عکاس : زهرا شجری، 1397/01/04

گردشگری تاریخی

ویرانه ها

·         ویرانه‌های تیس،در بخش مرکزی دهستان کمبل سلیمان آثاری از ویرانه‌های قدیمی در دره تیس باقی است.

·         در محوطه باستانی کنارک در شمال غربی و جنوب شرقی کنارک ابزاری از دوران پارینه سنگی میانی بدست آمده که در یک سطح صاف به صورت پراکنده پخش شده‌اند و شبیه ابزار شمال غربی ایران و ابزار لادیزی می‌باشند و به آثار دوران پارینه سنگی شبیه هستند.

·         بر فراز کوه شهبازبند آثار حصاربند و پی بندهای ساختمان و آثار شهرنشینی و خانه‌های مسکونی باقی‌مانده‌است.

·         شیرک سنت، در شمال و شمال شرقی دره تیس واقع گردیده و دارای اثر دیواری است که از پیروز گت عظیم‌تر و قطورتر به‌نظر می‌آید و شاید شهرک یا آبادی کوچکی در دره تیس بوده‌است.

قلعه ها

·         قلعه تیس (قلعه پرتغالی‌ها)،در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد.

·         قلعه پیروز گت، در بخش مرکزی پنج کیلومتری شمال غربی چابهار در روستای تیس قرار دارد. این اثر از دوره اشکانیان و ساسانیان است.

·         قلعه بلوچ گت، در بخش مرکزی ۵ کیلومتری شمال غربی روستای تیس قرار دارد.

·         قلعه انوشیروان سنگان، در بخش دشتیاری دهستان باهوکلات دو کیلومتری روستای سنگان قرار دارد. قدمت آن ۳۰۰ سال است.

·         قلعه باتل، در دبستان پلان روستای گتیگ بر روی تپه خاکی قرار دارد. لایه‌های سنگ عظیمی بر روی تپه نمایان است که با فرسایش خاک زیر آن‌ها خالی شده‌است.

·         فیل بند،در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس آثار بارویی که چندین کیلومتر طول دارد و دره را از غرب به شرق دربرگرفته وجود دارد که به فیل‌بند معروف است.

قلعه تیس(قلعه پرتقالی ها)، روستای تیس

 

گورستان های تاریخی

·         محوطه باستانی دمب کوه در حدود ۹۰ کیلومتری شمال شرقی چابهار در بخش دشتیاری در فاصله ۵/۲ کیلومتری روستای بلور مچی در ناحیه باهوکلات قرار گرفته‌است.

·         گورستان تپه نهادی(گورستان جن ها) در پنج کیلومتری چابهار روستای تیس در دامنه کوه فیل بند و در جنوب تیس در یک زمین با شیب ملایم قرار دارد.

·         گورستان قدیمی دشتیاری در بخش دشتیاری قرار دارد. سر آوریل اشتین در ۱۹۳۲ میلادی این محل را کاوش کرده‌است. قدمت آن به پیش از تاریخ دوره آهن می‌رسد.

گورستان جن ها،روستای قدیمی تیس

ساختمان ها

·         مقبره سید غلام‌رسول در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار قرار دارد. شماره ثبت ملی آن ۱۵۵۹/۳ است. قدمت آن به ۴۶۵ ه‍.ق می‌رسد

·         قدم‌گاه خضر در جنوب غربی چابهار در محلی به نام سپوزه واقع گردیده‌است.

·         ساختمان قدیمی تلگرافخانه چابهار در خیابان مولوی قرار دارد.

·         چاه باستانی پلان در بخش پلان روستای پلان قرار دارد و از دوره هخامنشی (سلطنت کوروش) است. این چاه باستانی با آجر ساخته شده‌است.

·         چاه باستانی تیس کوپان در دهستان کمبل سلیمان روستای تیس کوپان قرار دارد.

·         چاه باستانی مزن چات (چاه جن‌ها) درروستای اپکان قراردارد.

·         سدهای تیس در روستای تیس در دو طرف دماغه‌ای قراردارند که قلعه تیس بر روی آن واقع است.

                                                       ساختمان قدیمی تلگرافخانه

گردشگری صنایع دستی

·         سوزن دوزی: هنر بلوچ به ویژه سوزن دوزی یکی از کهن ترین هنرهای ایرانی است که عمومأ بصورت سنتی در میان زنان رواج داشته و امروزه مردان نیز به شکل صنعتی بدان روی آورده اند. سوزن دوزی را میتوان به نوعی نورچشم، سند هویت، موجودیت و پشتوانه زنان بلوچ نامید. سوزن دوزی از  هنرهای زیبا و کاربردی منطقه چابهار نیز به شمار می رود که با دوخت های سنتی دیگر مناطق ایران کاملاً فرق داشته و به آن «بلوچی دوزی» نیز می گویند.این هنر از زندگی و سنن بلوچ ریشه گرفته است که آنرا مادران هنرمند به دختران خود آموزش می دهند در بلوچستان انواع مختلفی از سوزن دوزی ها را می توان دید که توسط دستان ظریف دختران و زنان بلوچ روی پارچه و درنهایت ظرافت و زیبایی دوخته می شود.

·         سکه دوزی: از مهمترین صنایع دستی منطقه به حساب می آید، از بافت های سکه دوزی شده برای پوشاندن و زینت رخت خواب در اتاق ها و همچنین برای زینت روی گردن شتر در هنگام عروسی استفاده می شود.

·         چادر بافی: عشایر شهرستان چابهار، سیاه چادر یا پلاس خود را خودشان تهیه می کنند.

·         گلیم بافی: گلیم بافی بیشتر کار زنان چادرنشین است ولی بانوان روستایی از جمله روستاهای دهستان جهلیان نیز آن را می بافند.

زری دوزی و گلدوزی، حصیربافی، معرق صدف، تراش سنگهای قیمتی، وسایل زینتی، طلاسازی

سوزن دوزی، هنر زنهای بلوچ

گردشگری خوراک های محلی

خوراک های محلی چابهاری ها با توجه به اقلیم و شیوه معیشتی شان بر محصولات دریایی خاصه ماهی و همچنین خرما تکیه دارد. خوراک خرما از مهم ترین خوراک های چابهار و ترکیبی از خرما، نان، برنج و حبوبات است. کنک نیز نوعی حلواست که از خرما، کنجد، بادام و پونه تشکیل شده است. از دیگر غذاهای سنتی این منطقه می توان به بتوماش، شودوده، بتوهواری، ماشینگ، پاکگین ماهیک، کورک، گلوهک، ناروش، کیش، دلگ، بریانی، تنورچه، کابلی و کرایی ماهی اشاره کرد.

تنورچه، غذای محلی بلوچستان

 

گزارش سفر

 سفر به نگین استان سیستان و بلوچستان را از بهمن ماه سال 96 با سمیه یکی از دوستانم برنامه ریزی کردیم و محل اسکان در چابهار را نیز رزرو نمودیم و در نهایت به محض باز شدن سایت راه آهن در تاریخ 1396/11/18 بلیط قطار تهران زاهدان و بالعکس را به مبلغ نفری 174000 تومان خریداری نمودیم. دو روز مانده به پایان سال محل اسکان رزرو شده اعلام نمود به علت تعمیرات نمی تواند مکان اسکان را در اختیارمان قرار دهد .ما که نمی خواستیم برنامه را کنسل کنیم به ناچار تصمیم گرفتیم اگر جایی را هم پیدا نکردیم در کمپ های نوروزی چادر بزنیم. اما پس از جستجوهای پیاپی با سلمان رئیسی از سمن گردشگری آدینه جنوب آشنا شدیم و الان که این سفرنامه را می نویسم باید اذعان کنم که بسیار خوشحال هستم که با ایشان آشنا شدم و برنامه ریزی گشت در چابهار زیبا را به ایشان سپردم شاید اگر غیر از این می شد با به یاد آوردن نام چابهار خاطرات دلچسبی در ذهنم تداعی نمی شد.  

روز اول (1397/01/02)

دوم فروردین ساوه را برای شروع سفری مهیج به سمت ایستگاه راه آهن قم ترک کردیم تا قدم در راه سفری 12 روزه به استان سیستان و بلوجستان و کرمان بگذاریم. شروع سفر با تاخیر 2 ساعته قطار تهران –زاهدان به علت نقص فنی آغاز گردید و سوالهای که ذهن درهم ما را به خود مشغول می کرد و ترس از اینکه مبادا قطار کنسل بشود یا با تاخیر بیشتر حرکت کند چرا که تمام برنامه 12 روزه ما را تا حدودی تحت الشعاع قرار می داد ولی بلاخره بعد از 2 ساعت تاخیر، قطار به ایستگاه محمدیه قم رسید. خوشبختانه به محض ورود به کوپه خود با یک دختر خانم بلوچی از استان سیستان وبلوچستان آشنا شدیم که مهربانی و سادگی او طولانی بودن سفر را از یادمان می برد. طبق هماهنگی ها که فاطمه دوست جدید و بلوچی ما با برادرش انجام داد توانستیم اطلاع پیدا کنیم که زمان حرکت اتوبوس ها از زاهدان به سمت چابهار چه ساعتی می باشد، زیرا مقصد اصلی ما شهر چابهار بود.

روز دوم(1397/01/03)

بر خلاف انتظار ما که توقع داشتیم به علت تاخیر دو ساعته قطار ، قطار با تاخیر به زاهدان برسد ولی ساعت 10 صبح قطار در ایستگاه راه آهن زاهدان توقف کرد . اما ما به اتوبوس ساعت 10 صبح چابهار نرسیدیم و اتوبوس های بعدی از ساعت 4بعداظهر به بعد حرکت داشتند. به اصرار دوست جدید و عزیزمان به منزلشان رفتیم تا در این فرصت کم هم استراحتی کنیم و هم گشتی در شهر زاهدان بزنیم. پس از کمی استراحت در منزل برادر فاطمه راهی چهار راه رسول شدیم ، چهار راه رسول بازاری است سنتی با اجناس خیلی متفاوت و زیبا که نظر هر ببینده ای را به خود جلب می کند.

بعد از بازدید و خرید و صرف ناهار ساعت 4.30 بعداظهر همراه با برادر فاطمه راهی پایانه مسافربری زاهدان شدیم و بلیط برای ساعت 5 بعداظهر به مقصد چابهار به مبلغ نفری 24000 تومان خریداری کردیم. ساعت 5 بعداظهر اتوبوس به سمت چابهار حرکت کرد طبق گفته راننده اتوبوس قرار بود که در ساعت 5 صبح روز 4 فروردین در چابهار باشیم و براساس همین با راهنمای تور جناب آقای سلمان رئیسی در چابهار هماهنگ شدیم که قرار شد قبل از رسیدن به چابهار با ایشان تماس بگیریم. همه چیز خوب پیش می رفت تا اینکه اتوبوس در منطقه سرباز به علت نقص فنی متوقف شد پس از تلاشهای بسیار راننده ،مشکل اتوبوس حل نشد ولی با توجه به مهمان نوازی و مسئولیت پذیری بلوچ ها در اولین اتوبوسی که به منطقه رسید برای دو نفر جا خالی کردند و ما را سوار اتوبوس کردند تا به موقع به مقصد برسیم. بلاخره در روز 4 فروردین ساعت 6.30 صبح قدم به سرزمین رازهای ناگفته گذاشتیم.

 

برای ادامه سفرنامه با ما همرا باشید در فصل دوم با اولین روز گشت در چابهار همیشه بهار، با خوردن یک صبحانه عالی تا یک شب رویایی با یک پدیده شگفت انگیز در ساحل .

تشکر

با تشکر از فاطمه و برادرش در زاهدان و سلمان رئیسی راهنمای محلی از سمن گردشگری آدینه جنوب در چابهار.

نکته

برای رفع ابهام و سوالات مکرر در ذهنمان نسبت به یک استان یا شهر بهتر است به آن سفر کنیم و فقط براساس شنیده ها قضاوت نکنیم.